Beynimiz olan biteni anlamlandırabilmek için netlik arayışındadır birden fazla vakit. Hatta anlamlandırma sürecinde olayları çoğunlukla kategorize ederek tanımlamaya çalışır. Genellemeler yapar. O denli ki, bir kategoriye koyamadığı ve netlik sağlayamadığı rastgele bir şey beynimiz için tehlike sinyalleridir. Zira meçhullüğü çağrıştırır. Bilinmeyen olan biroldukca şey ise, rastgele bir kategoriye giremediği için yenidir ve tedirginlik yaratır.
hayatımızdaki yeniliklere ve belirsizliklere tasayla yaklaşma hali, aslında evrimsel olarak pek fonksiyoneldir. Zira telaşın verdiği bildiri, mümkün tehlikelere yönelik alarm halinde olabilmektir. Bildiğimiz ve alıştığımız durumlara kıyasla yeni ve bilinmeyen durumlardaki tehdit mümkünlüğünü daha yüksek algıladığımızda, kendimizi korumak için daha fazla tetikte oluruz. Tıpkı, kabilemize katılan yeni birinin varlığında, mevcut tanıdıklarımıza kıyasla o bireye karşı daha temkinli davrandığımız üzere. ötürüsıyla bu üzere durumlarda korku, fonksiyonel kullandığında tedbir almaya yarayan esirgeyici bir his olarak yaşanır.
Ancak tüm bu fonksiyonelliğinin yanında, belirsizliğe tahammülsüzlük terimi ise tam da buradaki dengelerin şaşmasıyla ortaya çıkar. Bu belirsizlik halinde aklımızdan geçen niyetler, bilhassa olumsuz kanıları ve felaket senaryolarını içeriyorsa gerilim, korku, öfke, hüzün ve çaresizlik üzere birfazlaca duyguyu yaşayabilir ve bu hislerle baş etmekte zorlanabiliriz. Olayın belirsizliğinin yanında aklımızdan geçen olumsuz fikirler ve hissettiğimiz ağır hisler, bu meçhullüğü tolere edebilmeyi zorlaştırır. Bu niçinle belirsizliklerin olduğu durumlarda öfke patlamaları, yüklü ölçüde gerilim ve korku yaşayabilir, belirsizlik yaşayabilme olasılığımın bulunduğu ortamlardan kaçınmaya çalışırken hayatımızı fakirleştirebiliriz.
Bu zorlanma hali çok anlaşılır olsa da, başa çıkmamıza yardımcı olan adımlardan biri tahammülsüzlüğü besleyen his ve fikirlerimize müdahale edebilmektir.
Yoğun hisleri yatıştırabilmek için dinlendirici aktivitelerden, nefes, gevşeme ve inançlı yer antrenmanlarından faydalanabiliriz. Aklımızdan geçen ve ağır hislerimizi pekiştiren olumsuz kanılarımızı ise, gerçekçi ve fonksiyonel niyetlere dönüştürmeye çalışabiliriz. Olayları büsbütün olumlu ya da büsbütün olumsuz olarak değerlendirmemizi sağlayan ve bilişsel çarpıtmalarımızdan biri olan ‘’siyah ya da beyaz düşünme’’ stili yerine, grilerde kalabilmeye çaba gösterebiliriz. Felaket senaryoları ya da peri masalları yerine tüm olasılıkları gerçekçi bir biçimde ortasında barındıran, somut ispatlar ve anti ispatların sentezinden oluşan ve düşünmemizin his ve davranışlarımızın üzerinde fonksiyonel bir yararı olduğunu gördüğümüz kanıları besleyebiliriz.
Eğer sağlak biriysek ve sol kolumuzu sağ kolumuz kadar güçlendirmek istiyorsak yapacağımız şey, sol kolumuzu da sağ kolumuz kadar çalıştırmak olurdu kuşkusuz. Yani sol kolumuzun, yük kaldırabilme kapasitesini arttırmak için çoğunlukla kolumuzu tartılara maruz bırakırdık değil mi? Tam da burada, meçhullüğü tolere edebilme kapasitemizin gelişebilmesi için yapabileceğimiz şeylerden biri de bu. Bu metotta kendimizi, şuurlu olarak bilinmeyen durumlara maruz bırakıp başa çıkabilme marifetlerimizi geliştirebilmeyi amaçlarız. Toleransımızı arttırabilmek tam da bu maruz kalabilme hallerinde mümkün olur. Olumsuz hislerimizi besleyen gerçekçi olmayan kanıları daha gerçekçi hale getirebilme, hisleri yatıştırabilme ya da kimi vakit hissettiğimiz ağır olumsuz hislerle kalabilme hünerlerimizi güçlendiririz. Hissin varlığını kabul ederek, kıyıya vuran bir dalga üzere gelip geçmesi için o duyguya alan tanıyabiliriz.
Kontrol alanımızın haricindeki kümeye baktığımızda, hayatımızda denetim edemediğimiz durumları da denetim etmeye çalıştığımızı fark etmiş olabiliriz. Bu durumda kendimize sorabileceğimiz değerli sorulardan birkaçı, ‘’Kontrol sahibi olamadığım durumları denetim etmeye çalışmanın bana yararı nedir? Dezavantajları neler olabilir?’’ soruları olabilir.
Okumaya devam et...
hayatımızdaki yeniliklere ve belirsizliklere tasayla yaklaşma hali, aslında evrimsel olarak pek fonksiyoneldir. Zira telaşın verdiği bildiri, mümkün tehlikelere yönelik alarm halinde olabilmektir. Bildiğimiz ve alıştığımız durumlara kıyasla yeni ve bilinmeyen durumlardaki tehdit mümkünlüğünü daha yüksek algıladığımızda, kendimizi korumak için daha fazla tetikte oluruz. Tıpkı, kabilemize katılan yeni birinin varlığında, mevcut tanıdıklarımıza kıyasla o bireye karşı daha temkinli davrandığımız üzere. ötürüsıyla bu üzere durumlarda korku, fonksiyonel kullandığında tedbir almaya yarayan esirgeyici bir his olarak yaşanır.
Ancak tüm bu fonksiyonelliğinin yanında, belirsizliğe tahammülsüzlük terimi ise tam da buradaki dengelerin şaşmasıyla ortaya çıkar. Bu belirsizlik halinde aklımızdan geçen niyetler, bilhassa olumsuz kanıları ve felaket senaryolarını içeriyorsa gerilim, korku, öfke, hüzün ve çaresizlik üzere birfazlaca duyguyu yaşayabilir ve bu hislerle baş etmekte zorlanabiliriz. Olayın belirsizliğinin yanında aklımızdan geçen olumsuz fikirler ve hissettiğimiz ağır hisler, bu meçhullüğü tolere edebilmeyi zorlaştırır. Bu niçinle belirsizliklerin olduğu durumlarda öfke patlamaları, yüklü ölçüde gerilim ve korku yaşayabilir, belirsizlik yaşayabilme olasılığımın bulunduğu ortamlardan kaçınmaya çalışırken hayatımızı fakirleştirebiliriz.
Bu zorlanma hali çok anlaşılır olsa da, başa çıkmamıza yardımcı olan adımlardan biri tahammülsüzlüğü besleyen his ve fikirlerimize müdahale edebilmektir.
Yoğun hisleri yatıştırabilmek için dinlendirici aktivitelerden, nefes, gevşeme ve inançlı yer antrenmanlarından faydalanabiliriz. Aklımızdan geçen ve ağır hislerimizi pekiştiren olumsuz kanılarımızı ise, gerçekçi ve fonksiyonel niyetlere dönüştürmeye çalışabiliriz. Olayları büsbütün olumlu ya da büsbütün olumsuz olarak değerlendirmemizi sağlayan ve bilişsel çarpıtmalarımızdan biri olan ‘’siyah ya da beyaz düşünme’’ stili yerine, grilerde kalabilmeye çaba gösterebiliriz. Felaket senaryoları ya da peri masalları yerine tüm olasılıkları gerçekçi bir biçimde ortasında barındıran, somut ispatlar ve anti ispatların sentezinden oluşan ve düşünmemizin his ve davranışlarımızın üzerinde fonksiyonel bir yararı olduğunu gördüğümüz kanıları besleyebiliriz.
Eğer sağlak biriysek ve sol kolumuzu sağ kolumuz kadar güçlendirmek istiyorsak yapacağımız şey, sol kolumuzu da sağ kolumuz kadar çalıştırmak olurdu kuşkusuz. Yani sol kolumuzun, yük kaldırabilme kapasitesini arttırmak için çoğunlukla kolumuzu tartılara maruz bırakırdık değil mi? Tam da burada, meçhullüğü tolere edebilme kapasitemizin gelişebilmesi için yapabileceğimiz şeylerden biri de bu. Bu metotta kendimizi, şuurlu olarak bilinmeyen durumlara maruz bırakıp başa çıkabilme marifetlerimizi geliştirebilmeyi amaçlarız. Toleransımızı arttırabilmek tam da bu maruz kalabilme hallerinde mümkün olur. Olumsuz hislerimizi besleyen gerçekçi olmayan kanıları daha gerçekçi hale getirebilme, hisleri yatıştırabilme ya da kimi vakit hissettiğimiz ağır olumsuz hislerle kalabilme hünerlerimizi güçlendiririz. Hissin varlığını kabul ederek, kıyıya vuran bir dalga üzere gelip geçmesi için o duyguya alan tanıyabiliriz.
Kontrol alanımızın haricindeki kümeye baktığımızda, hayatımızda denetim edemediğimiz durumları da denetim etmeye çalıştığımızı fark etmiş olabiliriz. Bu durumda kendimize sorabileceğimiz değerli sorulardan birkaçı, ‘’Kontrol sahibi olamadığım durumları denetim etmeye çalışmanın bana yararı nedir? Dezavantajları neler olabilir?’’ soruları olabilir.
| Kontrol Alanı haricinde Başkalarının his fikir ve davranışları Aklımıza bizatihi gelen his, niyet ve istekler Bedensel tepkiler Geçmiş Gelecek |
| Kontrol Alanı İçinde Konuşmalarımız Davranışlarımız Seçim ve kararlarımız Hangi niyete inanıp inanmayacağımız |
Okumaya devam et...