YARIN YAPARIM”LARIN PASİF DÖNGÜSÜ: ERTELEME HASTALIĞI
bakılırsav ve sorumluluklar kelam konusu olduğunda şimdi herkes, süratli ve hakikat bir biçimde bunları yerine getirmeye çalışıyor. kimi bazı da elde olmayan sebeplerden ötürü mevcut işleri askıya almak gerekiyor. Fakat çağdaş dünyanın da hissesinin bulunduğu kimi etkenler, erteleme ölçüsünü giderek artırıyor. Bugünün işi yarına değil, olabildiği kadar uzağa bırakılıyor. Pekala, git gide çoğalan erteleme dürtüsü, hangi sebeplerden ötürü ortaya çıkıyor? Özellikle iş ömründe büyük meselelere niye olabilecek bu durumu aşmak için ne yapmak gerekiyor? Uzman Psikolog Firdevs Sevecen, ertelemenin psikolojisini anlatıyor.
“Erteleme, hayatın Her Alanını Olumsuz Etkiliyor”
Erteleme dürtüsünün kronik hâle gelmesi, ruhsal literatürde prokrastrinasyon ismini alıyor. Yapılması gereken bir işi daima olarak ertelemek ya da tamamlamaktan kaçınmak olarak tanımlanan bu durum, çeşitli sebepler sonucunda ortaya çıkıyor. Uzman Psikolog Firdevs Sevimli, erteleme kelam konusu olduğunda çok geçerli sebepler bulunabileceğini söz ediyor. Lakin bu sebepler erteleme davranışının yenidenlanmasına yol açıyor ve alışkanlık hâlini almaya başladığında patolojik bir erteleme hastalığından bahsedileceğini belirtiyor ve şunları söylüyor: “Erteleme hissi devreye girdiğinde, zihnimiz o kadar mantıklı sebepler buluyor ki biz bile şaşırıyoruz. Lakin her erteleme, yeni bir ‘Yarın yaparım.’ doğuruyor ve maalesef, o yarınların sonu gelmiyor. Bunun kararında ise hem iş yaşantımız tıpkı vakitte toplumsal ilgilerimiz olumsuz tarafta etkileniyor. ötürüsıyla erteleme davranışının hayatın tek bir alanını değil, tamamını etkilediğini bilmek gerekiyor.”
“Bilişsel Çarpıtmalar, Ertelemeyi Körüklüyor”
Erteleme, tek bir alan ile hudutlu kalmayıp vakit içinde tüm ömrümüze sirayet ediyor. Ekseriyetle iş ya da eğitim ömründe ortaya çıkan bu durum, vakit içinde toplumsallaşmaktan uzaklaşma üzere diğer sorunları de birlikteinde getiriyor. Öyleyse ömür kalitemizi bu derece etkileyen ve aşılması gereken öteki meselelere da niçiniyet veren bu davranış niye sürdürülüyor? Firdevs Sevimli, erteleme davranışını kronik hâle getiren en büyük niçinin niyet örüntülerimiz olduğunu söylüyor. Bilişsel çarpıtmaların, ertelemeyi körükleyen bir numaralı faktör sayılması gerektiğinin altını çizen Tatlı, durumu şu sözlerle ayrıntılandırıyor: “Erteleme davranışının ortaya çıkmasında; yapılacak işe yönelik motivasyon eksikliği, mükemmeliyetçilik, korku, kişinin kendini yetersiz hissetmesi ve çaresizlik üzere hisler tesirli olabiliyor. Bunlar da kusurlu ve fonksiyonel olmayan fikir kalıpları, yani bilişsel çarpıtma formunda tanımlanıyor.” Bilişsel çarpıtmanın şuurlu bir biçimde gerçekleşmediğini söz eden Hoş, zihnin alışmış olduğu fikir biçimini devam ettirmeye meyilli olduğunun altını çiziyor: “Ertelemeyi ortaya çıkaran negatif fikir ve inanç kalıpları otomatik pilotta, bir anda devreye giriyor. Yani beyin, meskene her vakit bildiğimiz yoldan gitmek istememiz üzere ebediyen, alıştığı yanlışlı fikir biçimini seçiyor. Yeni yollar denemek istediğimizde de bu duruma karşı dirençli davranıyor.
Yetersizlik Duygusu Kadar Kusursuz Olma Kanısı de Ertelemeye Yol Açıyor”
Geçmişte yetersiz yahut çaresiz olduğumuza ikna olmuşsak, daha sonrasında da birebir durumu devam ettireceğimizi belirten Sevecen, “Çocukluğunuzda daima olarak kendinizi ispatlamak zorunda kalmışsanız ve şartlı sevginin odağı olmuşsanız, yetişkinliğinizde performans derdi yaşayabiliyorsunuz. Bu noktada, kendinize şu soruyu sormanız gerekiyor: ‘Yapılması gereken işi ertelemek mi, yoksa o işe başlayıp başarısız olmak mı daha az eza veriyor?’ Şayet yanıt, ertelemek ise bu davranışın, sizin hangi olumsuz hisle yüzleşmenizi engellediğini belirlemek gerekiyor. Yetersizlik hissinin, kronik erteleme sorununun kilit noktalarından biri olduğunu söyleyen Firdevs Hoş, çok mükemmeliyetçiliğin de bu sorunu tıpkı oranda tetiklediğini vurguluyor: “Kusursuz eser çıkartma ideali de kişiyi korkuya sürüklüyor ve uzun vadede üretkenliğe ket vuruyor. ‘Yapacağım iş kusursuz olmalı!’ niyeti, ‘Ben bu işi beceremem.’ niyeti kadar engelleyici oluyor ve birden fazla vakit, erteleme ile sonuçlanıyor. Erteleme paterni de birlikteinde; suçluluk duygusu, gerilim ile öfke getiriyor. bu biçimdece ortasından çıkılamayan bir pasif döngüye giriliyor.
“Başlamak, Birçok Vakit En kuvvetli Motivasyon deposudur!”
Hatalı bilişsel davranışlar telafi edildiği sürece, erteleme dürtüsünün aşılacağını belirten Firdevs Tatlı, hususla ilgili yapılabilecekleri şu biçimde açıklıyor: “Tamamlanması gereken işleri, aciliyet ve kıymet sırasına bakılırsa listelemek durumu çok kolaylaştırıyor. Ayrıyeten, yapılması gerekenleri ertelemenize sebep olabilecek dikkat dağıtıcılardan ve molasız çalışma davranışından da uzak durmanız gerekiyor. bir daha, bir işe başlamaktan şiddetle kaçınıyorsanız başlangıçta, 5 dakikanızı bile o işe ayırmanız daha sonrasında tıpkı işi sürdürebilmenizde büyük yarar sağlıyor. Çünkü beynimizdeki frontal lobun, planlama üzere olağanüstü bir marifeti bulunuyor.”
Okumaya devam et...
bakılırsav ve sorumluluklar kelam konusu olduğunda şimdi herkes, süratli ve hakikat bir biçimde bunları yerine getirmeye çalışıyor. kimi bazı da elde olmayan sebeplerden ötürü mevcut işleri askıya almak gerekiyor. Fakat çağdaş dünyanın da hissesinin bulunduğu kimi etkenler, erteleme ölçüsünü giderek artırıyor. Bugünün işi yarına değil, olabildiği kadar uzağa bırakılıyor. Pekala, git gide çoğalan erteleme dürtüsü, hangi sebeplerden ötürü ortaya çıkıyor? Özellikle iş ömründe büyük meselelere niye olabilecek bu durumu aşmak için ne yapmak gerekiyor? Uzman Psikolog Firdevs Sevecen, ertelemenin psikolojisini anlatıyor.
“Erteleme, hayatın Her Alanını Olumsuz Etkiliyor”
Erteleme dürtüsünün kronik hâle gelmesi, ruhsal literatürde prokrastrinasyon ismini alıyor. Yapılması gereken bir işi daima olarak ertelemek ya da tamamlamaktan kaçınmak olarak tanımlanan bu durum, çeşitli sebepler sonucunda ortaya çıkıyor. Uzman Psikolog Firdevs Sevimli, erteleme kelam konusu olduğunda çok geçerli sebepler bulunabileceğini söz ediyor. Lakin bu sebepler erteleme davranışının yenidenlanmasına yol açıyor ve alışkanlık hâlini almaya başladığında patolojik bir erteleme hastalığından bahsedileceğini belirtiyor ve şunları söylüyor: “Erteleme hissi devreye girdiğinde, zihnimiz o kadar mantıklı sebepler buluyor ki biz bile şaşırıyoruz. Lakin her erteleme, yeni bir ‘Yarın yaparım.’ doğuruyor ve maalesef, o yarınların sonu gelmiyor. Bunun kararında ise hem iş yaşantımız tıpkı vakitte toplumsal ilgilerimiz olumsuz tarafta etkileniyor. ötürüsıyla erteleme davranışının hayatın tek bir alanını değil, tamamını etkilediğini bilmek gerekiyor.”
“Bilişsel Çarpıtmalar, Ertelemeyi Körüklüyor”
Erteleme, tek bir alan ile hudutlu kalmayıp vakit içinde tüm ömrümüze sirayet ediyor. Ekseriyetle iş ya da eğitim ömründe ortaya çıkan bu durum, vakit içinde toplumsallaşmaktan uzaklaşma üzere diğer sorunları de birlikteinde getiriyor. Öyleyse ömür kalitemizi bu derece etkileyen ve aşılması gereken öteki meselelere da niçiniyet veren bu davranış niye sürdürülüyor? Firdevs Sevimli, erteleme davranışını kronik hâle getiren en büyük niçinin niyet örüntülerimiz olduğunu söylüyor. Bilişsel çarpıtmaların, ertelemeyi körükleyen bir numaralı faktör sayılması gerektiğinin altını çizen Tatlı, durumu şu sözlerle ayrıntılandırıyor: “Erteleme davranışının ortaya çıkmasında; yapılacak işe yönelik motivasyon eksikliği, mükemmeliyetçilik, korku, kişinin kendini yetersiz hissetmesi ve çaresizlik üzere hisler tesirli olabiliyor. Bunlar da kusurlu ve fonksiyonel olmayan fikir kalıpları, yani bilişsel çarpıtma formunda tanımlanıyor.” Bilişsel çarpıtmanın şuurlu bir biçimde gerçekleşmediğini söz eden Hoş, zihnin alışmış olduğu fikir biçimini devam ettirmeye meyilli olduğunun altını çiziyor: “Ertelemeyi ortaya çıkaran negatif fikir ve inanç kalıpları otomatik pilotta, bir anda devreye giriyor. Yani beyin, meskene her vakit bildiğimiz yoldan gitmek istememiz üzere ebediyen, alıştığı yanlışlı fikir biçimini seçiyor. Yeni yollar denemek istediğimizde de bu duruma karşı dirençli davranıyor.
Yetersizlik Duygusu Kadar Kusursuz Olma Kanısı de Ertelemeye Yol Açıyor”
Geçmişte yetersiz yahut çaresiz olduğumuza ikna olmuşsak, daha sonrasında da birebir durumu devam ettireceğimizi belirten Sevecen, “Çocukluğunuzda daima olarak kendinizi ispatlamak zorunda kalmışsanız ve şartlı sevginin odağı olmuşsanız, yetişkinliğinizde performans derdi yaşayabiliyorsunuz. Bu noktada, kendinize şu soruyu sormanız gerekiyor: ‘Yapılması gereken işi ertelemek mi, yoksa o işe başlayıp başarısız olmak mı daha az eza veriyor?’ Şayet yanıt, ertelemek ise bu davranışın, sizin hangi olumsuz hisle yüzleşmenizi engellediğini belirlemek gerekiyor. Yetersizlik hissinin, kronik erteleme sorununun kilit noktalarından biri olduğunu söyleyen Firdevs Hoş, çok mükemmeliyetçiliğin de bu sorunu tıpkı oranda tetiklediğini vurguluyor: “Kusursuz eser çıkartma ideali de kişiyi korkuya sürüklüyor ve uzun vadede üretkenliğe ket vuruyor. ‘Yapacağım iş kusursuz olmalı!’ niyeti, ‘Ben bu işi beceremem.’ niyeti kadar engelleyici oluyor ve birden fazla vakit, erteleme ile sonuçlanıyor. Erteleme paterni de birlikteinde; suçluluk duygusu, gerilim ile öfke getiriyor. bu biçimdece ortasından çıkılamayan bir pasif döngüye giriliyor.
“Başlamak, Birçok Vakit En kuvvetli Motivasyon deposudur!”
Hatalı bilişsel davranışlar telafi edildiği sürece, erteleme dürtüsünün aşılacağını belirten Firdevs Tatlı, hususla ilgili yapılabilecekleri şu biçimde açıklıyor: “Tamamlanması gereken işleri, aciliyet ve kıymet sırasına bakılırsa listelemek durumu çok kolaylaştırıyor. Ayrıyeten, yapılması gerekenleri ertelemenize sebep olabilecek dikkat dağıtıcılardan ve molasız çalışma davranışından da uzak durmanız gerekiyor. bir daha, bir işe başlamaktan şiddetle kaçınıyorsanız başlangıçta, 5 dakikanızı bile o işe ayırmanız daha sonrasında tıpkı işi sürdürebilmenizde büyük yarar sağlıyor. Çünkü beynimizdeki frontal lobun, planlama üzere olağanüstü bir marifeti bulunuyor.”
Okumaya devam et...