Sizi kim kızdırıyor?
Oburlarının aptalca fikirsiz davranışları mı?
Dışardan gelen olayların sizi sinirlendirdiğini düşünmek kolaydır. Karşımızdakine ” beni kızdırıyorsun?” diyorsanız şayet kendinizi kandırıyorsunuz. Öfke de başka hislerimiz üzere bizim bilişlerimiz yani algılamalarımızla ilgilidir. Hislerimiz olaya verdiğimiz mana kararında ortaya çıkar yani onları biz yaratırız. Çoğunlukla bizi sinirlendiren olaylar değil olaylar hakkındaki bilişsel çarpıtmalarımızdır.
Öfkelenmemize niye olan bilişsel çarpıtmalardan biri ” etiketleme” dir. Sizi sinirlendiren kişiyi ”aptal” ”tembel” ” beceriksiz” ”görgüsüz” üzere sözlerle etiketlerseniz onu artık olumsuz algılamaya başlarsınız. Bu kişiyi bir biçimde değersizleştirip daima olumsuz yanlarına odaklanır hakikat bir biçimde değerlendiremezsiniz olayları. Etiketlediğiniz insanı kabahatler ve intikam alma isteği duyarsınız bu durum ortadaki çatışmayı şiddetlendirir tahlile götürmez sizi. Bu olumsuz etiketleme kendini doğrulayan kehanete dönüşür ve karşımızdaki kişi bizim beklediğimiz üzere makus davranır.
Bizi öfkelendiren öteki bir çarpıtma ise ”zihin okuma” dır. Öteki kişinin neyi niye yaptığı ile ilgili kurduğumuz hipotezler bizi sinirlendirir. Lakin bunlar gerçek dışıdır ve onun gerçek kanılarını ve algılarını yansıtmaz. Örneğin bir arkadaşımız mesajımıza yanıt vermediğinde ” Beni sevmiyor” diye düşünerek kendimizi kıymetsiz hissederek öfkelenebiliriz. Fakat hakikat bir açıklama değildir bu arkadaşımız bizi sevmediği için değil de meşgul olduğundan yanıt vermemiştir. Başka olasılıkla bizi sevmiyor olsa bile bu bizi kıymetsiz yapmaz. bu biçimde bir durumda bizi sinirlendiren ötekinin bizi sevmemesi değil de kendimizi kıymetsiz hissetmenin verdiği rahatsızlıktır.
Öfkelenmemize sebep olan öbür bir bilişsel çarpıtma da ”-meli, -malı” sözlerini uygunsuz kullanmamızdır. Oburlarının bizi rahatsız eden bir davranışı ile karşılaştığımızda ” bu biçimde davranmamalıydı” diye düşünürüz. Lakin başkalarının kendi bedel yargılarımıza uygun davranmalarını beklemek pek de haklı bir durum olmasa gerek. İnsanların özgür iradeleri vardır ve senin istediğin biçimde davranması gerekmez. Size karşı yapılmış bir adaletsizlik ya da haksızlık algısı öfkeyi yaratan temel fikirdir bir bakıma.
Eşiniz sizi aldattığında yada size bedel vermediğini hissettiğinizde ”Ben düzgün bir eş olmak için epeyce uğraştım, saçımı süpürge ettim bu evlilik için” diye düşünür onun haksızlık yaptığını düşünerek sinirlenirsiniz. Eşiniz ”nankör” ”sadakatsiz” yada ”kıymet bilmezdir” onu bu türlü etiketler, ” Benim onu sevdiğim üzere beni sevmeliydi, bunu yada şunu yapmalıydı” üzere tabirlerle yola çıkar daha öfkelenmeye devam eder onu anlamaya çalışmazsınız. Öfkenizi yaratan sizin kanılarınız ve bakış açınızdır olayı yalnızca kendi açınızdan görüp adaletsizlik yahut haksızlık görürsünüz. Lakin üniversal bir adalet yada haklılık yoktur. Örneğin bir ceylanı yiyen aç aslanı ele alalım. Ceylan için bu haksızlık mıdır, evet haksızlıktır yaşamaya hakkı vardır ancak aslan bu yaşama hiç ummadık bir anda son vermiştir. Pekala aslan haksız mıdır, değildir açlıktan ölmemek için yemek zorundaydı. Aslan da ceylan da kendi açısından haklılar. Aslında haklılık ve adalet algısal bir yorumlama, kendi kendine yaratılan bir kavramdır.
Okumaya devam et...
Oburlarının aptalca fikirsiz davranışları mı?
Dışardan gelen olayların sizi sinirlendirdiğini düşünmek kolaydır. Karşımızdakine ” beni kızdırıyorsun?” diyorsanız şayet kendinizi kandırıyorsunuz. Öfke de başka hislerimiz üzere bizim bilişlerimiz yani algılamalarımızla ilgilidir. Hislerimiz olaya verdiğimiz mana kararında ortaya çıkar yani onları biz yaratırız. Çoğunlukla bizi sinirlendiren olaylar değil olaylar hakkındaki bilişsel çarpıtmalarımızdır.
Öfkelenmemize niye olan bilişsel çarpıtmalardan biri ” etiketleme” dir. Sizi sinirlendiren kişiyi ”aptal” ”tembel” ” beceriksiz” ”görgüsüz” üzere sözlerle etiketlerseniz onu artık olumsuz algılamaya başlarsınız. Bu kişiyi bir biçimde değersizleştirip daima olumsuz yanlarına odaklanır hakikat bir biçimde değerlendiremezsiniz olayları. Etiketlediğiniz insanı kabahatler ve intikam alma isteği duyarsınız bu durum ortadaki çatışmayı şiddetlendirir tahlile götürmez sizi. Bu olumsuz etiketleme kendini doğrulayan kehanete dönüşür ve karşımızdaki kişi bizim beklediğimiz üzere makus davranır.
Bizi öfkelendiren öteki bir çarpıtma ise ”zihin okuma” dır. Öteki kişinin neyi niye yaptığı ile ilgili kurduğumuz hipotezler bizi sinirlendirir. Lakin bunlar gerçek dışıdır ve onun gerçek kanılarını ve algılarını yansıtmaz. Örneğin bir arkadaşımız mesajımıza yanıt vermediğinde ” Beni sevmiyor” diye düşünerek kendimizi kıymetsiz hissederek öfkelenebiliriz. Fakat hakikat bir açıklama değildir bu arkadaşımız bizi sevmediği için değil de meşgul olduğundan yanıt vermemiştir. Başka olasılıkla bizi sevmiyor olsa bile bu bizi kıymetsiz yapmaz. bu biçimde bir durumda bizi sinirlendiren ötekinin bizi sevmemesi değil de kendimizi kıymetsiz hissetmenin verdiği rahatsızlıktır.
Öfkelenmemize sebep olan öbür bir bilişsel çarpıtma da ”-meli, -malı” sözlerini uygunsuz kullanmamızdır. Oburlarının bizi rahatsız eden bir davranışı ile karşılaştığımızda ” bu biçimde davranmamalıydı” diye düşünürüz. Lakin başkalarının kendi bedel yargılarımıza uygun davranmalarını beklemek pek de haklı bir durum olmasa gerek. İnsanların özgür iradeleri vardır ve senin istediğin biçimde davranması gerekmez. Size karşı yapılmış bir adaletsizlik ya da haksızlık algısı öfkeyi yaratan temel fikirdir bir bakıma.
Eşiniz sizi aldattığında yada size bedel vermediğini hissettiğinizde ”Ben düzgün bir eş olmak için epeyce uğraştım, saçımı süpürge ettim bu evlilik için” diye düşünür onun haksızlık yaptığını düşünerek sinirlenirsiniz. Eşiniz ”nankör” ”sadakatsiz” yada ”kıymet bilmezdir” onu bu türlü etiketler, ” Benim onu sevdiğim üzere beni sevmeliydi, bunu yada şunu yapmalıydı” üzere tabirlerle yola çıkar daha öfkelenmeye devam eder onu anlamaya çalışmazsınız. Öfkenizi yaratan sizin kanılarınız ve bakış açınızdır olayı yalnızca kendi açınızdan görüp adaletsizlik yahut haksızlık görürsünüz. Lakin üniversal bir adalet yada haklılık yoktur. Örneğin bir ceylanı yiyen aç aslanı ele alalım. Ceylan için bu haksızlık mıdır, evet haksızlıktır yaşamaya hakkı vardır ancak aslan bu yaşama hiç ummadık bir anda son vermiştir. Pekala aslan haksız mıdır, değildir açlıktan ölmemek için yemek zorundaydı. Aslan da ceylan da kendi açısından haklılar. Aslında haklılık ve adalet algısal bir yorumlama, kendi kendine yaratılan bir kavramdır.
Okumaya devam et...