herkesin hayatında vakit zaman gerilimli anlar olmuştur. Kimi insan gerilimle daha yeterli baş ederken; kimi için gerilim, dehşetli bir hayaldir. Bu yazımızda çocuk ve ergenler kapsamında gerilim kavramına değineceğiz. Gelişimsel psikopatoloji alanında stresörler yani gerilim verici uyarıcılar kıymetli bir rol oynamaktadır. Çocuk ve ergen psikopatolojilerinde, içe yönelim (anksiyete, depresyon vb) ve dışa yönelim (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, ters olma karşı gelme bozukluğu vb.) meselelerinin ortaya çıkışında ve devam etmesinde çevresel stresörlerin rolü vardır. Stresörler, genetik yatkınlıkla etkileşime girerek, çocukların ve ergenlerin ruhsal sıkıntılarına yol açabilir. Çocukların ve ergenlerin stresörlerle ilgili “duygularını düzenleme becerileri” psikopatoloji gelişimi için kollayıcı bir faktördür. Çocuklar bir hayli kaynak niçiniyle gerilim yaşayabilirler. Gerilim, çocuktan çocuğa, çocuğun gelişim düzeyine ve çocuğun evvelki ömür tecrübelerine bakılırsa değişiklik gösterir. Stresörlere karşı ahenk sağlama ve bunların üstesinden gelebilme, büyük ölçüde çocuğun gelişimsel kapasitesine ve baş etme maharetine bağlıdır. Çocuk ne kadar küçük olursa, yeni olayların tesiri o kadar büyük olur. Yaş küçüldükçe çocukların daha kuvvetli ve potansiyel olarak negatif gerilim yaşama olasılıkları artar. Kimi stresörler ise çocuğun günlük hayatının olağan bir kesimidir ve olumlu tesirlere sahip olabilir. Örneğin bir yüzme yarışına katılan bir çocuk, bunu bir gerilim faktörü olarak görüp daha hayli çalışabilir ve bu durum çocuğun motivasyonunu canlı tutabilir. Öte yandan çok gerilim, çocukların yeni durumlara ahenk sağlayabilmeleri üzerinde olumsuz tesirlere sahip olabilir. Yoksulluk ortasında büyüyen, şiddet içeren ortamlarda yaşayan yahut okul ortamlarında zorbalığa maruz kalan çocuklar öbür çocuklarla karşılaştırıldığında daha fazla dışsal gerilime maruz kalmaktadır.
Çocuklar Gerilimi Nasıl Tecrübeler ve Buna Nasıl Ahenk Sağlar?
Kronik stresörler (sevilen birinin kaybı, aileden uzakta yaşamak vb.) beynin kimyasını ve fonksiyonunu değiştirerek, hastalıklara karşı direnci azaltarak çocuklar üzerinde ziyanlı tesirlere sahip olabilir. Yapılan araştırmalara bakılırsa çocukların gerilime gösterdikleri reaksiyon yetişkin yansılarından daha ağırdır, tüm bedeni kaplar. Gerilim kimi vakit açık bir fizikî reaksiyon olarak ortaya çıkar örneğin ağlama, öfke patlamaları, vurma, mastürbasyon yapma, altına kaçırma üzere. Bu davranışlar aslında çocuğun gerilimli olayla baş etme ve kendince bu olayları yönetme halidir. örneğin annesi işe giderken ağır terk edilme hisleri yaşayan çocuk bu stresöre reaksiyon olarak ağlama reaksiyonu gösterebilir. Çocukların yaşı büyüdükçe bilişsel sorun çözme seviyesi artacağından fizikî reaksiyonların de nispeten azalmasını bekleriz. Yapılan bir gözden geçirme çalışmasında gerilim ve ruh sıhhati meseleleri içindeki bağlantıda “cinsiyet”in kolaylaştırıcı tesiri olduğu ortaya konmuştur. Rastgele bir stresörle karşılaşıldığında erkeklerde daha hayli dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım problemleri üzere dışa yönelim problemleri görülürken bayanlarda anksiyete, toplumsal fobi, depresyon üzere içe yönelim sıkıntıları görülür. beraberinde karşılaşılan stresörün niteliği de cinsiyete nazaran değişmektedir. Erkekler yoksulluk, boşanma ve istismara maruz kaldıklarında, kadınlarsa şiddete ve felakete maruz kaldığında daha ağır gerilim deneyimlerler. Anksiyete, depresyon, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, karşı olma ters gelme bozukluğu tanısı alan çocuklarla yapılan bir fazlaca araştırmaya göre bu meseleler üzerinde ebeveynin çocuk yetiştirme tavrı ve aile fonksiyonlarının tesiri vardır. Ebeveynin davranışları, çocukların davranışları üzerinde belirleyicidir. Örneğin reddedici davranışlar sergileyen bir ebeveynin çocuğunun benlik hürmeti düşebilir bu niçinle çocuk stresörlerle gereğince düzgün baş edemeyebilir. Psikiyatri ünitelerine başvuran çocuklar ve aileleriyle birebir görüşmeler yapıldığında, bu çocukların ailelerinin birer yansıması olduğu görülür. Anne babayı her biçimde model alan çocuk, anne babanın gerilimle baş etme şeklini da model alır. Özetle çocuk ve ergenler de tıpkı yetişkinler üzere epey sayıda gerilime maruz kalırlar. Her ne kadar birtakım gözetici faktörlere sahip olanlar şanslı olsa da bu durum bütün çocuk ve ergenler için geçerli değildir, sıklıkla bu stresörlerden olumsuz etkilenen çocuklar ömürlerinin ileriki periyotlarında psikopatolojiye dönüşecek yaşantılar deneyimlerler.
Okumaya devam et...
Çocuklar Gerilimi Nasıl Tecrübeler ve Buna Nasıl Ahenk Sağlar?
Kronik stresörler (sevilen birinin kaybı, aileden uzakta yaşamak vb.) beynin kimyasını ve fonksiyonunu değiştirerek, hastalıklara karşı direnci azaltarak çocuklar üzerinde ziyanlı tesirlere sahip olabilir. Yapılan araştırmalara bakılırsa çocukların gerilime gösterdikleri reaksiyon yetişkin yansılarından daha ağırdır, tüm bedeni kaplar. Gerilim kimi vakit açık bir fizikî reaksiyon olarak ortaya çıkar örneğin ağlama, öfke patlamaları, vurma, mastürbasyon yapma, altına kaçırma üzere. Bu davranışlar aslında çocuğun gerilimli olayla baş etme ve kendince bu olayları yönetme halidir. örneğin annesi işe giderken ağır terk edilme hisleri yaşayan çocuk bu stresöre reaksiyon olarak ağlama reaksiyonu gösterebilir. Çocukların yaşı büyüdükçe bilişsel sorun çözme seviyesi artacağından fizikî reaksiyonların de nispeten azalmasını bekleriz. Yapılan bir gözden geçirme çalışmasında gerilim ve ruh sıhhati meseleleri içindeki bağlantıda “cinsiyet”in kolaylaştırıcı tesiri olduğu ortaya konmuştur. Rastgele bir stresörle karşılaşıldığında erkeklerde daha hayli dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım problemleri üzere dışa yönelim problemleri görülürken bayanlarda anksiyete, toplumsal fobi, depresyon üzere içe yönelim sıkıntıları görülür. beraberinde karşılaşılan stresörün niteliği de cinsiyete nazaran değişmektedir. Erkekler yoksulluk, boşanma ve istismara maruz kaldıklarında, kadınlarsa şiddete ve felakete maruz kaldığında daha ağır gerilim deneyimlerler. Anksiyete, depresyon, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, karşı olma ters gelme bozukluğu tanısı alan çocuklarla yapılan bir fazlaca araştırmaya göre bu meseleler üzerinde ebeveynin çocuk yetiştirme tavrı ve aile fonksiyonlarının tesiri vardır. Ebeveynin davranışları, çocukların davranışları üzerinde belirleyicidir. Örneğin reddedici davranışlar sergileyen bir ebeveynin çocuğunun benlik hürmeti düşebilir bu niçinle çocuk stresörlerle gereğince düzgün baş edemeyebilir. Psikiyatri ünitelerine başvuran çocuklar ve aileleriyle birebir görüşmeler yapıldığında, bu çocukların ailelerinin birer yansıması olduğu görülür. Anne babayı her biçimde model alan çocuk, anne babanın gerilimle baş etme şeklini da model alır. Özetle çocuk ve ergenler de tıpkı yetişkinler üzere epey sayıda gerilime maruz kalırlar. Her ne kadar birtakım gözetici faktörlere sahip olanlar şanslı olsa da bu durum bütün çocuk ve ergenler için geçerli değildir, sıklıkla bu stresörlerden olumsuz etkilenen çocuklar ömürlerinin ileriki periyotlarında psikopatolojiye dönüşecek yaşantılar deneyimlerler.
Okumaya devam et...