Doğum daha sonrası Dehşetli Düş: Postpartum Depresyon
Giriş
Bir bayanın hayatında doğum yapmak, hiç kuşku yoktur ki hayatını ve ömür formunu radikal bir biçimde değiştiren bir olaydır. adamların askerlik anıları ile bayanların doğum anıları başabaş yarışırlar. Doğum daha sonrasında bayanların hormon seviyelerinden tutun da eski sağlıklı ruhsal durumlarına dönmeleri muhakkak bir toparlanma süreci gerektirecektir.
Genellikle doğum daha sonrası rahatsızlıklar deyince aklımıza doğum daha sonrası depresyonu (post partum depresyon) gelmektedir. Lakin tıpkı vakitte doğum daha sonrası hüznü, obsesif kompulsif davranış bozukluğu, psikotik bozukluklar üzere çeşitli rahatsızlıklar meydana gelebilmektedir.
Bu çalışmada doğum daha sonrası depresyonu ele alırken, bu mevzu ile ilgili yapılan çalışmalarda bilhassa meta tahlil çalışmalarında geçen tespitler literatürden taranarak ele alınacaktır. İncelenen makalelerde geçen bulgular paylaşılarak doğum daha sonrası depresyon olgusu anlatılmaya ve anlaşılmaya çalışılacaktır.
1. Postpartum Depresyon
Doğum, ruhsal sorunları tetikleyici tesiri olabilen bir olgudur. DSM-5’te peripartum başlangıçlı bir major depresif epizot hamilelikte yahut doğum daha sonrası 4 haftaya kadar ortaya çıktığında doğum daha sonrası depresyon olarak tanımlanmıştır.(APA, DSM-5, 2013) Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise doğum daha sonrası 1 yıla kadar olan devri doğum daha sonrası depresyon olarak tanımlarken, ICD-10 ise, doğumdan daha sonraki 6 hafta ortasında başlayan mental bozuklukları lohusalıkla ilişkilendirmektedir (Öztürk,1993).
Doğum daha sonrasında anneler ekseriyetle düşmanca haller stantlar, düşük toleranslı ve ihmalkar olabilirler, bebeklerin gereksinimlerine daha az karşılık verirler. Ayrıyeten annenin doğum daha sonrasında yaşadığı depresyonun baba depresyonu da etkilediği yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Anneler ekseriyetle süreksiz his durum değişkenliği, uykusuzluk, sonluluk, ajitasyon ve sistemsiz davranış ile karakterizedir. Doğum daha sonrası depresyon ile ilgili biyolojik faktörler üzere niçinler öne sürülmüş olsa da spesifik olarak etiyolojisi meçhuldür. (Shorey ve ark, 2018)
2. Postpartum Depresyonu İle İlgili Faktörler:
2.1. Emzirme
Doğum daha sonrasında bir öteki değerli husus ise annenin bebeği emzirmesidir. Yalnızca fizikî olarak bir muhtaçlığın karşılanması manasında değil hem de inançlı bağlanmanın temeli de nizamlı bir emzirme bağlantısından geçmektedir. Doğum daha sonrası depresyon yaşayan anneler kimi birtakım çocuklarını emzirmek istemediklerinden fizikî ve ruhsal manada çocukların gelişimi olumsuz etkilenebilmektedir. Bunun yanı sıra kâfi sütü olmayan annelerin çocuklarını gereğince besleyemedikleri tasası ve çaresizlik hissi de doğum daha sonrası depresyon içerisinde görülebilen bir durumdur. Her iki durumda da o bebeğin emzirilmesi ile annenin doğum daha sonrası depresyon içinde manalı bir bağlantı olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. (Xia ve ark, 2022)
2.2. Baba depresyonu
Ayrıca doğum daha sonrası depresyon yalnızca annelerde görülen bir olgu olmayıp babalarda da doğum daha sonrası depresyon görülebilmektedir. Babalarda görülen doğum daha sonrası depresyon annede görülebilecek doğum daha sonrası depresyon riskini artırmaktadır. Babaya ilişkin doğum daha sonrası depresyonu tüm aile sıhhati üzerinde pek epeyce olumsuz tesiri olabilmektedir, babalar için yorgunluk, uykusuzluk, iştahsızlık ve intihar riski üzere ömür kalitesi ve toplumsal etkileşimi bozan durumlar meydana gelebilir. Yapılan çalışmalar doğum daha sonrası baba depresyonunda risk faktörü olarak; işsizlik, mali zahmet, düşük toplumsal dayanak, algılanan gerilim, akıl hastalığı hikayesi, doğum, annenin doğum daha sonrası depresyonu ve düşük evlilik alakası doyumu gösterilmiştir. (Wang ve ark, 2021)
2.3. Kişilik özellikleri
Klinik depresyon ile kişilik özellikleri içinde manalı bir münasebet olduğu yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Kimi kişilik özellikleri, depresyona karşı savunmasızlığı artırır. Doğum daha sonrası depresyon incelendiğinde ise klinik depresyona emsal sonuçlara ulaşılmakla bir arada doğum daha sonrası depresyon ile nevrotiklik içinde manalı ve yüksek derecede bir bağ bulunmuştur. bir daha korkulu bir kişilik yapılanması olan ve savunmasız kişilik usulü ile doğum daha sonrası depresyon içinde manalı ve kuvvetli bir ilgi bulunmuştur. (Puyane, M, 2022)
2.4. Perinatal Ağrı
Perinatal ağrı gebeliğin 28. haftasından itibaren ortaya çıkan ağrıyı tabir etmektedir. Yaşanan ağrılar doğum daha sonrasında gelişebilecek depresyon için risk faktörü oluşturmaktadır. Epidural üzere prosedürlerle Ağrının azaltılabileceği doğumlar, ve gereğince hafifçelemiş ağrı, doğum daha sonrası depresyon riskini azaltabilir mi? Bu noktada yapılan çalışmalar her ne kadar iki değişken içinde bağ olduğunu gösterse de, hamilelik sırasında yaşanan dert, algılanan gerilim, evvelki gerilimli hayat olayları, toplumsal takviye eksikliği üzere başka faktörlerin araştırılmasının doğum daha sonrası depresyon riskini azaltmak için gerekli olduğunu ortaya koymuştur. (Mo, J ve ark, 2022)
2.5. Gebelik Kilo Alımı
Hamilelik esnasında alınan kilo ölçüsünün ve doğum yapacak annelerin rutin denetimlerinde kilolarının takibi bu süreç için kıymetlidir. Çok kilo alımı yahut yetersiz kilo hamilelik devrinde anneyi ve bebeği olumsuz etkileyebilmektedir. Yapılan çalışmalar da bu istikamettedir. Sıhhat şuurunu artırmak, gebelikte sağlıklı kilo idaresi ve bunun sağlanması için stratejiler geliştirilmesi, çok kilo alımı ve yetersiz kilonun önlenmesi doğum daha sonrası depresyonun önlenmesi için uygulanabilecek stratejilerden birkaçıdır. (Qiu, X ve ark, 2022)
2.6. Gebelik Diyabeti
Gebelikteki şeker yükselmesi, glikoz intoleransı durumudur. Diyabet hikayesi olmayan hamilelerin bedeninde ortaya çıkar. Gebelikte ortaya çıkan diyabet anne ve bebek için önemli sıkıntılara niye olabilir ve yaygın bir meseledir. Çoklukla gebeliğin 24 ve 28. haftalar içinde ortaya çıkar. Kronik hastalık tedavisinin niye olduğu gerilim de üzerine eklendiğinde yapılan çalışmalarda gebelikteki diyabetin doğum daha sonrası depresyon geliştirebilecek risk faktörleri içinde bulunduğu görülmüştür. (Azami, M ve ark, 2019)
3. Türkiye’de Durum:
Türkiye’de doğum daha sonrası depresyonla ilgili yapılan çalışmalarda bilhassa kırsal kesimde görülme oranı yüksek bulunmuştur. Türkiye’de yapılan çalışmalarda en yüksek risk faktörünün ailevi meseleler olduğu görülmüştür. Klasik bir ailenin getirdiği zorluklar Türk bayanları için kıymetli bir risk faktörüdür. bir daha sosyo ekonomik yetersizlikler, eşin statüsü ve çalışma durumu, yetersiz eğitim, erken yaşta evlilik, planlanmamış gebelik, hamilelik esnasında yaşanan gerilimli olaylar risk faktörleri içindedır. (Özcan, N.K. ve ark, 2017)
4. Postpartum Depresyon Tedavisi
Doğum daha sonrası depresyon tedavisinde ilaç, psikoterapi ve fizik tedavi kullanılmaktadır. Bunlardan psikoterapi doğum daha sonrası depresyon tedavisinde birinci basamak tedavi yaklaşımıdır. Semptomların şiddeti fazla olan ve psikoterapi almayı reddeden hastalar için antidepresan ilaçlar seçenekler içindedır. Doğum daha sonrası depresyon geliştiren bayanları geliştirmem bayanlara kıyasla daha düşük D vitamini düzeylerine sahip olma mümkünlüğü değerli ölçüde yüksektir.(Ogiji, J ve Varlıklı, W., 2022)
Doğum daha sonrası depresyon için kullanılan ilaçlar esas depresyon, anksiyete ve psikoza dirençli ilaçlar ile sedatif hipnotik ilaçlar ve duygudurum düzenleyicilerini içerir. bu vakitte alınan ilaçların anne sütüyle bebeğe geçme ihtimali bulunduğundan ilaçlar ihtimamla seçilmeli ve bebek için inançlı olmalıdır. bir daha olağan hastalara verildiği üzere ilaç belirlenirken hastanın daha evvel kullandığı ilaçlar, ilaç alerji hikayesi, ilaç yan tesirleri ve annenin istekleri de dikkate alınmalıdır.
Çin Halk Cumhuriyetinde yapılan bir meta-analiz çalışmasında, SSRI ve SNRI kümesi ilaçlar doğum daha sonrası depresyon için ana ilaçlardır. Klinik pratikte; Essitolopram, Sertralin ve Venlafaksin aktiflikleri niçiniyle doğum daha sonrası depresyonun tedavisinde öncelikli olarak kullanılmaktadır. Bilhassa Sertralin Çin halk cumhuriyetinde en epey tercih edilen ilaçtır. Doğum daha sonrası emzirme ile ilgili çalışmalar ilaç noktasında sonludur ve şimdiki – kapsamlı çalışmalara gereksinim vardır. (Wang, X. Ve Sun, K., 2022)
Psikoterapi yoluyla ruhsal müdahalelerin doğum daha sonrası depresyon üzerinde tesirleri pek epeyce çalışmayla olumlu istikamette ortaya konmuştur. Bu noktada yapılan çalışmalarda bireyler ortası psikoterapi ön sıralarda görülmektedir. Bu ekol, anda kalmaya odaklanan ve depresif belirtilerin bulunduğu şahıslar içinde durumu belirten ve kısa vakitli bir terapi ekoldür. Yapılan çalışmalar, sırf ilaç tedavisi alan bireylerle terapi ve ilaç tedavisini bir arada alan bireyleri karşılaştırdığında, ikisini bir arada alan kümenin toplumsal sorun çözme marifetinde ve depresyon seviyesinde birinci kümeye nazaran manalı bir güzelleşme göstermiştir.(Spinelli MG, Endicott J., 2003)
Kaynakça
Giriş
Bir bayanın hayatında doğum yapmak, hiç kuşku yoktur ki hayatını ve ömür formunu radikal bir biçimde değiştiren bir olaydır. adamların askerlik anıları ile bayanların doğum anıları başabaş yarışırlar. Doğum daha sonrasında bayanların hormon seviyelerinden tutun da eski sağlıklı ruhsal durumlarına dönmeleri muhakkak bir toparlanma süreci gerektirecektir.
Genellikle doğum daha sonrası rahatsızlıklar deyince aklımıza doğum daha sonrası depresyonu (post partum depresyon) gelmektedir. Lakin tıpkı vakitte doğum daha sonrası hüznü, obsesif kompulsif davranış bozukluğu, psikotik bozukluklar üzere çeşitli rahatsızlıklar meydana gelebilmektedir.
Bu çalışmada doğum daha sonrası depresyonu ele alırken, bu mevzu ile ilgili yapılan çalışmalarda bilhassa meta tahlil çalışmalarında geçen tespitler literatürden taranarak ele alınacaktır. İncelenen makalelerde geçen bulgular paylaşılarak doğum daha sonrası depresyon olgusu anlatılmaya ve anlaşılmaya çalışılacaktır.
1. Postpartum Depresyon
Doğum, ruhsal sorunları tetikleyici tesiri olabilen bir olgudur. DSM-5’te peripartum başlangıçlı bir major depresif epizot hamilelikte yahut doğum daha sonrası 4 haftaya kadar ortaya çıktığında doğum daha sonrası depresyon olarak tanımlanmıştır.(APA, DSM-5, 2013) Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise doğum daha sonrası 1 yıla kadar olan devri doğum daha sonrası depresyon olarak tanımlarken, ICD-10 ise, doğumdan daha sonraki 6 hafta ortasında başlayan mental bozuklukları lohusalıkla ilişkilendirmektedir (Öztürk,1993).
Doğum daha sonrasında anneler ekseriyetle düşmanca haller stantlar, düşük toleranslı ve ihmalkar olabilirler, bebeklerin gereksinimlerine daha az karşılık verirler. Ayrıyeten annenin doğum daha sonrasında yaşadığı depresyonun baba depresyonu da etkilediği yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Anneler ekseriyetle süreksiz his durum değişkenliği, uykusuzluk, sonluluk, ajitasyon ve sistemsiz davranış ile karakterizedir. Doğum daha sonrası depresyon ile ilgili biyolojik faktörler üzere niçinler öne sürülmüş olsa da spesifik olarak etiyolojisi meçhuldür. (Shorey ve ark, 2018)
2. Postpartum Depresyonu İle İlgili Faktörler:
2.1. Emzirme
Doğum daha sonrasında bir öteki değerli husus ise annenin bebeği emzirmesidir. Yalnızca fizikî olarak bir muhtaçlığın karşılanması manasında değil hem de inançlı bağlanmanın temeli de nizamlı bir emzirme bağlantısından geçmektedir. Doğum daha sonrası depresyon yaşayan anneler kimi birtakım çocuklarını emzirmek istemediklerinden fizikî ve ruhsal manada çocukların gelişimi olumsuz etkilenebilmektedir. Bunun yanı sıra kâfi sütü olmayan annelerin çocuklarını gereğince besleyemedikleri tasası ve çaresizlik hissi de doğum daha sonrası depresyon içerisinde görülebilen bir durumdur. Her iki durumda da o bebeğin emzirilmesi ile annenin doğum daha sonrası depresyon içinde manalı bir bağlantı olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. (Xia ve ark, 2022)
2.2. Baba depresyonu
Ayrıca doğum daha sonrası depresyon yalnızca annelerde görülen bir olgu olmayıp babalarda da doğum daha sonrası depresyon görülebilmektedir. Babalarda görülen doğum daha sonrası depresyon annede görülebilecek doğum daha sonrası depresyon riskini artırmaktadır. Babaya ilişkin doğum daha sonrası depresyonu tüm aile sıhhati üzerinde pek epeyce olumsuz tesiri olabilmektedir, babalar için yorgunluk, uykusuzluk, iştahsızlık ve intihar riski üzere ömür kalitesi ve toplumsal etkileşimi bozan durumlar meydana gelebilir. Yapılan çalışmalar doğum daha sonrası baba depresyonunda risk faktörü olarak; işsizlik, mali zahmet, düşük toplumsal dayanak, algılanan gerilim, akıl hastalığı hikayesi, doğum, annenin doğum daha sonrası depresyonu ve düşük evlilik alakası doyumu gösterilmiştir. (Wang ve ark, 2021)
2.3. Kişilik özellikleri
Klinik depresyon ile kişilik özellikleri içinde manalı bir münasebet olduğu yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Kimi kişilik özellikleri, depresyona karşı savunmasızlığı artırır. Doğum daha sonrası depresyon incelendiğinde ise klinik depresyona emsal sonuçlara ulaşılmakla bir arada doğum daha sonrası depresyon ile nevrotiklik içinde manalı ve yüksek derecede bir bağ bulunmuştur. bir daha korkulu bir kişilik yapılanması olan ve savunmasız kişilik usulü ile doğum daha sonrası depresyon içinde manalı ve kuvvetli bir ilgi bulunmuştur. (Puyane, M, 2022)
2.4. Perinatal Ağrı
Perinatal ağrı gebeliğin 28. haftasından itibaren ortaya çıkan ağrıyı tabir etmektedir. Yaşanan ağrılar doğum daha sonrasında gelişebilecek depresyon için risk faktörü oluşturmaktadır. Epidural üzere prosedürlerle Ağrının azaltılabileceği doğumlar, ve gereğince hafifçelemiş ağrı, doğum daha sonrası depresyon riskini azaltabilir mi? Bu noktada yapılan çalışmalar her ne kadar iki değişken içinde bağ olduğunu gösterse de, hamilelik sırasında yaşanan dert, algılanan gerilim, evvelki gerilimli hayat olayları, toplumsal takviye eksikliği üzere başka faktörlerin araştırılmasının doğum daha sonrası depresyon riskini azaltmak için gerekli olduğunu ortaya koymuştur. (Mo, J ve ark, 2022)
2.5. Gebelik Kilo Alımı
Hamilelik esnasında alınan kilo ölçüsünün ve doğum yapacak annelerin rutin denetimlerinde kilolarının takibi bu süreç için kıymetlidir. Çok kilo alımı yahut yetersiz kilo hamilelik devrinde anneyi ve bebeği olumsuz etkileyebilmektedir. Yapılan çalışmalar da bu istikamettedir. Sıhhat şuurunu artırmak, gebelikte sağlıklı kilo idaresi ve bunun sağlanması için stratejiler geliştirilmesi, çok kilo alımı ve yetersiz kilonun önlenmesi doğum daha sonrası depresyonun önlenmesi için uygulanabilecek stratejilerden birkaçıdır. (Qiu, X ve ark, 2022)
2.6. Gebelik Diyabeti
Gebelikteki şeker yükselmesi, glikoz intoleransı durumudur. Diyabet hikayesi olmayan hamilelerin bedeninde ortaya çıkar. Gebelikte ortaya çıkan diyabet anne ve bebek için önemli sıkıntılara niye olabilir ve yaygın bir meseledir. Çoklukla gebeliğin 24 ve 28. haftalar içinde ortaya çıkar. Kronik hastalık tedavisinin niye olduğu gerilim de üzerine eklendiğinde yapılan çalışmalarda gebelikteki diyabetin doğum daha sonrası depresyon geliştirebilecek risk faktörleri içinde bulunduğu görülmüştür. (Azami, M ve ark, 2019)
3. Türkiye’de Durum:
Türkiye’de doğum daha sonrası depresyonla ilgili yapılan çalışmalarda bilhassa kırsal kesimde görülme oranı yüksek bulunmuştur. Türkiye’de yapılan çalışmalarda en yüksek risk faktörünün ailevi meseleler olduğu görülmüştür. Klasik bir ailenin getirdiği zorluklar Türk bayanları için kıymetli bir risk faktörüdür. bir daha sosyo ekonomik yetersizlikler, eşin statüsü ve çalışma durumu, yetersiz eğitim, erken yaşta evlilik, planlanmamış gebelik, hamilelik esnasında yaşanan gerilimli olaylar risk faktörleri içindedır. (Özcan, N.K. ve ark, 2017)
4. Postpartum Depresyon Tedavisi
Doğum daha sonrası depresyon tedavisinde ilaç, psikoterapi ve fizik tedavi kullanılmaktadır. Bunlardan psikoterapi doğum daha sonrası depresyon tedavisinde birinci basamak tedavi yaklaşımıdır. Semptomların şiddeti fazla olan ve psikoterapi almayı reddeden hastalar için antidepresan ilaçlar seçenekler içindedır. Doğum daha sonrası depresyon geliştiren bayanları geliştirmem bayanlara kıyasla daha düşük D vitamini düzeylerine sahip olma mümkünlüğü değerli ölçüde yüksektir.(Ogiji, J ve Varlıklı, W., 2022)
Doğum daha sonrası depresyon için kullanılan ilaçlar esas depresyon, anksiyete ve psikoza dirençli ilaçlar ile sedatif hipnotik ilaçlar ve duygudurum düzenleyicilerini içerir. bu vakitte alınan ilaçların anne sütüyle bebeğe geçme ihtimali bulunduğundan ilaçlar ihtimamla seçilmeli ve bebek için inançlı olmalıdır. bir daha olağan hastalara verildiği üzere ilaç belirlenirken hastanın daha evvel kullandığı ilaçlar, ilaç alerji hikayesi, ilaç yan tesirleri ve annenin istekleri de dikkate alınmalıdır.
Çin Halk Cumhuriyetinde yapılan bir meta-analiz çalışmasında, SSRI ve SNRI kümesi ilaçlar doğum daha sonrası depresyon için ana ilaçlardır. Klinik pratikte; Essitolopram, Sertralin ve Venlafaksin aktiflikleri niçiniyle doğum daha sonrası depresyonun tedavisinde öncelikli olarak kullanılmaktadır. Bilhassa Sertralin Çin halk cumhuriyetinde en epey tercih edilen ilaçtır. Doğum daha sonrası emzirme ile ilgili çalışmalar ilaç noktasında sonludur ve şimdiki – kapsamlı çalışmalara gereksinim vardır. (Wang, X. Ve Sun, K., 2022)
Psikoterapi yoluyla ruhsal müdahalelerin doğum daha sonrası depresyon üzerinde tesirleri pek epeyce çalışmayla olumlu istikamette ortaya konmuştur. Bu noktada yapılan çalışmalarda bireyler ortası psikoterapi ön sıralarda görülmektedir. Bu ekol, anda kalmaya odaklanan ve depresif belirtilerin bulunduğu şahıslar içinde durumu belirten ve kısa vakitli bir terapi ekoldür. Yapılan çalışmalar, sırf ilaç tedavisi alan bireylerle terapi ve ilaç tedavisini bir arada alan bireyleri karşılaştırdığında, ikisini bir arada alan kümenin toplumsal sorun çözme marifetinde ve depresyon seviyesinde birinci kümeye nazaran manalı bir güzelleşme göstermiştir.(Spinelli MG, Endicott J., 2003)
Kaynakça
- American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), 5th ed. Arlington (VA): American Psychiatric Publishing; 2013.
- Azami, M, Badfar, G., Soleymani, A., Rahmati, S., The association between gestational diabetes and postpartum depression: A systematic review and meta-analysis, diabetes research and clinical practice 149 (2019) 147–155, https://doi.org/10.1016/j.diabres.2019.01.034
Mo, J, Ning, Z., Wang, X., Lv,F., Feng,J., Pan, L., Association between perinatal pain and postpartum depression: A systematic review and meta-analysis, Journal of Affective Disorders 312 (2022) 92–99 , https://doi.org/10.1016/j.jad.2022.06.010 - MO Öztürk, B Uluğ (Çeviri Ed), Dünya Sağlık Örgütü. ICD-10 Ruhsal ve Davranışsal Bozukluklar Sınıflandırılması, Ankara: Türkiye Hudut ve Ruh Sağlığı Derneği Yayını, 1993.
- Ogiji, J ve Güçlü, W., An exploratory study of vitamin D levels during pregnancy and its association with postpartum depression, Psychiatry Research Communications 2 (2022) 100021, https://doi.org/10.1016/j.psycom.2022.100021
- Qiu, X, Zhang,S, Yan,J., Gestational weight gain and risk of postpartum depression: A meta-analysis of observational studies, Psychiatry Research 310 (2022) 114448, https://doi.org/10.1016/j.psychres.2022.114448
- Özcan, N.K., Boyacıoğlu N.E., Dinç H., Postpartum Depression Prevalence and Risk Factors in Turkey: A Systematic Review and Meta-Analysis, Archives of Psychiatric Nursing 31 (2017) 420–428, http://dx.doi.org/10.1016/j.apnu.2017.04.006
- Puyane, M, Subira, S., Torres, A., Roca, A., Personality traits as a risk factor for postpartum depression: A systematic review and meta-analysis, Journal of Affective Disorders 298 (2022) 577–589, https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.11.010
- Shorey, S., Chee, C.Y.I., NG, D.E., Chan, Y. H., Tam, W.W.S., Chong,Y,S., Prevalence and incidence of postpartum depression among healthy mothers:A systematic review and meta-analysis , Journal of Psychiatric Research 104 (2018) 235–248, https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2018.08.001
- Spinelli MG, Endicott J. Controlled clinical trial of interpersonal psychotherapy versus parenting education program for depressed pregnant women. American Journal of Psychiatry. 2003;160(3):555-562.
- Wang, D, Li, Y., Qui, D., Xiao, S., Factors Influencing Paternal Postpartum Depression: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of Affective Disorders 293 (2021) 51–63, https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.05.088
- Wang, X. Ve Sun, K. Real-world pharmacological treatment of patients with postpartum depression in China from 2016 to 2020: A cross-sectional analysis, Saudi Pharmaceutical Journal 30 (2022) 1418–1425 , https://doi.org/10.1016/j.jsps.2022.07.002
- Xia, M, Luo, J., Wang, J., Liang Y., Association between breastfeeding and postpartum depression: A meta-analysis , Journal of Affective Disorders 308 (2022) 512–519, https://doi.org/10.1016/j.jad.2022.04.091