Şema terapi kökenini genel olarak bilişsel davranışçı terapiden alsa da geştalt terapi, his odaklı terapi, bağlanma kuramları, psikanalisttik kuramdan aldıklarını harmanlayan tamamlayıcı ve bütünleyici bir yapıdadır. Young ve ark. Eksen I terapilerinde şemaların tesirli olduğunun farkına varıyor ve mod kavramını geliştiriyorlar. 4 kategoride 10 farklı şema modu tanımlamışlardır. Hudut kişilik bozukluklarında karşımıza çıkan genel bir tabloda bakım verenin bir dikkatsizliği olduğu görülüyor. Çocuğun gereksinimlerine duyarsız, şefkatli olmayan bir yaklaşım, çocuğun yok sayıldığı, eleştirildiği, çok cezalandırıcı, çocuğun hislerini yok sayan yahut dışlayıcı bir ebeveynlik örüntüsü karşımıza çıkıyor.
Hudutta kişilik bozukluğu olan bireylerin aile geçmişine bakıldığında eksik yahut tutarsız bir bakım, inançsız bir ortam, cinsel istismar üzere derin izler bırakan bir geçmişi olduğu görülür. Hudut kişilik bozukluğu DSM teşhislerine bakıldığında gerçek ve imgesel bir terkedilmekten kaçınmak için çırpınma, olayları çok büyütme, tutarsız gergin kişilerarası alakalar, kimlik karmaşası, dürtüsellik, intihar fikirleri ve duygulanımda tutarsızlık vardır.
İçimizdeki farklı yanlar modlarımızı tabir eder, içimizdeki sesler, konuşmalar şemalarımızı açığa çıkarır. Bu modlar çocuklarda ortaya çıkar ve yetişkinliğe kadar devam eder. Hudut kişilik bozukluğunda gördüğümüz modlar; terkedilmiş mod, öfkeli çocuk modu, cezalandırıcı ebeveyn modu, kopuk korungan ve sağlıklı yetişkin modu. Aslında sağlıklı yetişkin modu her bireyin ortasında bulunan fakat öteki modlar tarafınca baskılanan bir moddur. Öncelikle şema terapide danışana modların tanıtılması gerekir, akabinde anlattığı bir olay üzerinden bu modun özelliklerini gösteriyor olabilir misiniz üzere sorularla hangi modun özelliklerini gösterdiği hakkında kestirim yürütülerek müzakere edilir. Bir mod tanımlandığı vakit isimlendirilir.
Bu modlardan Terkedilmiş çocuk modu, anne babanın bakımı üstlenmediği yahut yurda bırakılmış çocuklarda görülebilir. İleriki devirlerde bir yakını tarafınca reddedildiğinde yahut yalnız bırakıldığında etkin hale gelir. Bu modu gösteren bireyler duygusal bir acı, değersizlik hissi, terkedilme hissi, çaresizlik hisseder, terk edilmemek için çılgınca gayretler gösterir. Terkedilmiş çocuk modu genelde kızgın çocuk modu ile görülür. Bu modda öfke ve hiddet vardır. Kızgın çocuk modu açığa çıktığında kişi kendisini uygun biçimde tabir edemez, kendisine ve karşısındakine ziyan verir.
Terapide bu modları belirlediğimizde sandalyelerden birine terkedilmiş çocuk, başkasına kızgın çocuk bir başkasına ise sağlıklı mod konularak modları konuşturmaya başlanır burada emel sağlıklı yetişkini açığa çıkarmaktır.
Cezalandırıcı ebeveyn modu ise sonda kişilik bozukluğunda sıkça görülebilir. Genelde bakım verenden biri çok katı, eleştireldir ve cinsel yahut duygusal istismar olabilir, kişi kendisini bedelsiz hisseder hatta kendisinden nefret ediyor olabilir. Terapide danışman karşı transferden sakınmak için bu modu faal edip etmediğinden emin olmalıdır.
Başa çıkma modlarından biri de kopuk korungan moddur. Kişi incinmekten kaçınmak için hislerini söz etmiyor, hislerini yok sayıyor. Kişi kendini korumak içi bir duvar örer, duygusuz ve boş anlattıklarını söz eder. Bu şahıslar cezalandırılmamak için çok uyumlu davranır. Değişmesi en sıkıntı moddur ve hissettikleri hisleri affedemediği tabir etmediği için somatik belirtiler görülebilir, baş ağrısı, karın ağrısı üzere.
Sağlıklı yetişkin modu bizim etkinleştirmek istediğimiz terapideki amaçladığımız, günlük hayatta kullanmalarını istediğimiz moddur. Bu mod çocuğun temel muhtaçlıklarının karşılanmasını sağlar. Çalışmanın temel maksadı bu modun güçlendirilmesi ve öbür modları denetim altına almasını sağlamaktır. Sağlıklı yetişkin modu işlevleri incinebilir çocuğa bakıp, onu korumak, (burada sağlıklı yetişkin içinmiş çocuğa en der onu nasıl korur), dürtüsel çocuğa hudut koyar (nerde nasıl davranması gerektiğini söyler) ve uyumsuz baş etme düzenekleri ile savaşır. Terkedilmiş çocukla empati yapılmalı, sevgiyi alıp vermesinin sağlanması, cezalandırıcı ebeveynle savaşıp onu başından savmasının sağlanması/ geçmişte kaldığının anlaşılması, kızgın çocuğun temel haklarının onaylanması ve kopuk korungan modun ise evreli bir biçimde sağlıklı yetişkine dönüştürülmesi gerekir.
Kopuk korungan mod açığa çıktığında kişi uyarılır, kopuk korungan açığa çıktı biz bunu bir fanusa alalım ve by-pass yapalım diyerek onu isimlendirip o mod hâkim olduğunda kendisini söz etmesini engellediğini anlatarak verdiği zararın farkına varmasını sağlayarak yerine sağlıklı yetişkin modun konulması halinde onun ne reaksiyon vereceği sorulur.
Şema terapide hudut kişilik bozukluğu çalışılırken çift sandalye yahut üç sandalye tekniği kullanılarak, sandalyelere ortaya çıkan modlar konularak birbirleri ile konuşturulur, artık terk edilmiş çocuk ne der, sağlıklı yetişkin ne der üzere sorularla bir içgörü kazandırılmaya, sağlıklı yetişkin güçlendirilmeye çalışılır.
Şema terapinin yaşantısal olay çalışılmasında, yaşantısal olay belirlendikten daha sonra, inançlı yer belirlenmesi ve danışanın yaşadığı anı düşünmesi ve his provokasyonu etapları vardır.
Okumaya devam et...
Hudutta kişilik bozukluğu olan bireylerin aile geçmişine bakıldığında eksik yahut tutarsız bir bakım, inançsız bir ortam, cinsel istismar üzere derin izler bırakan bir geçmişi olduğu görülür. Hudut kişilik bozukluğu DSM teşhislerine bakıldığında gerçek ve imgesel bir terkedilmekten kaçınmak için çırpınma, olayları çok büyütme, tutarsız gergin kişilerarası alakalar, kimlik karmaşası, dürtüsellik, intihar fikirleri ve duygulanımda tutarsızlık vardır.
İçimizdeki farklı yanlar modlarımızı tabir eder, içimizdeki sesler, konuşmalar şemalarımızı açığa çıkarır. Bu modlar çocuklarda ortaya çıkar ve yetişkinliğe kadar devam eder. Hudut kişilik bozukluğunda gördüğümüz modlar; terkedilmiş mod, öfkeli çocuk modu, cezalandırıcı ebeveyn modu, kopuk korungan ve sağlıklı yetişkin modu. Aslında sağlıklı yetişkin modu her bireyin ortasında bulunan fakat öteki modlar tarafınca baskılanan bir moddur. Öncelikle şema terapide danışana modların tanıtılması gerekir, akabinde anlattığı bir olay üzerinden bu modun özelliklerini gösteriyor olabilir misiniz üzere sorularla hangi modun özelliklerini gösterdiği hakkında kestirim yürütülerek müzakere edilir. Bir mod tanımlandığı vakit isimlendirilir.
Bu modlardan Terkedilmiş çocuk modu, anne babanın bakımı üstlenmediği yahut yurda bırakılmış çocuklarda görülebilir. İleriki devirlerde bir yakını tarafınca reddedildiğinde yahut yalnız bırakıldığında etkin hale gelir. Bu modu gösteren bireyler duygusal bir acı, değersizlik hissi, terkedilme hissi, çaresizlik hisseder, terk edilmemek için çılgınca gayretler gösterir. Terkedilmiş çocuk modu genelde kızgın çocuk modu ile görülür. Bu modda öfke ve hiddet vardır. Kızgın çocuk modu açığa çıktığında kişi kendisini uygun biçimde tabir edemez, kendisine ve karşısındakine ziyan verir.
Terapide bu modları belirlediğimizde sandalyelerden birine terkedilmiş çocuk, başkasına kızgın çocuk bir başkasına ise sağlıklı mod konularak modları konuşturmaya başlanır burada emel sağlıklı yetişkini açığa çıkarmaktır.
Cezalandırıcı ebeveyn modu ise sonda kişilik bozukluğunda sıkça görülebilir. Genelde bakım verenden biri çok katı, eleştireldir ve cinsel yahut duygusal istismar olabilir, kişi kendisini bedelsiz hisseder hatta kendisinden nefret ediyor olabilir. Terapide danışman karşı transferden sakınmak için bu modu faal edip etmediğinden emin olmalıdır.
Başa çıkma modlarından biri de kopuk korungan moddur. Kişi incinmekten kaçınmak için hislerini söz etmiyor, hislerini yok sayıyor. Kişi kendini korumak içi bir duvar örer, duygusuz ve boş anlattıklarını söz eder. Bu şahıslar cezalandırılmamak için çok uyumlu davranır. Değişmesi en sıkıntı moddur ve hissettikleri hisleri affedemediği tabir etmediği için somatik belirtiler görülebilir, baş ağrısı, karın ağrısı üzere.
Sağlıklı yetişkin modu bizim etkinleştirmek istediğimiz terapideki amaçladığımız, günlük hayatta kullanmalarını istediğimiz moddur. Bu mod çocuğun temel muhtaçlıklarının karşılanmasını sağlar. Çalışmanın temel maksadı bu modun güçlendirilmesi ve öbür modları denetim altına almasını sağlamaktır. Sağlıklı yetişkin modu işlevleri incinebilir çocuğa bakıp, onu korumak, (burada sağlıklı yetişkin içinmiş çocuğa en der onu nasıl korur), dürtüsel çocuğa hudut koyar (nerde nasıl davranması gerektiğini söyler) ve uyumsuz baş etme düzenekleri ile savaşır. Terkedilmiş çocukla empati yapılmalı, sevgiyi alıp vermesinin sağlanması, cezalandırıcı ebeveynle savaşıp onu başından savmasının sağlanması/ geçmişte kaldığının anlaşılması, kızgın çocuğun temel haklarının onaylanması ve kopuk korungan modun ise evreli bir biçimde sağlıklı yetişkine dönüştürülmesi gerekir.
Kopuk korungan mod açığa çıktığında kişi uyarılır, kopuk korungan açığa çıktı biz bunu bir fanusa alalım ve by-pass yapalım diyerek onu isimlendirip o mod hâkim olduğunda kendisini söz etmesini engellediğini anlatarak verdiği zararın farkına varmasını sağlayarak yerine sağlıklı yetişkin modun konulması halinde onun ne reaksiyon vereceği sorulur.
Şema terapide hudut kişilik bozukluğu çalışılırken çift sandalye yahut üç sandalye tekniği kullanılarak, sandalyelere ortaya çıkan modlar konularak birbirleri ile konuşturulur, artık terk edilmiş çocuk ne der, sağlıklı yetişkin ne der üzere sorularla bir içgörü kazandırılmaya, sağlıklı yetişkin güçlendirilmeye çalışılır.
Şema terapinin yaşantısal olay çalışılmasında, yaşantısal olay belirlendikten daha sonra, inançlı yer belirlenmesi ve danışanın yaşadığı anı düşünmesi ve his provokasyonu etapları vardır.
Okumaya devam et...