Kişilik Gelişimi Biyolojik Bakış
İnsanlık Dünya’da kendine yer bulduğu günden itibaren hayatın ve etrafını asla tükenmeyen bir merak duygusu içerisinde araştırmıştır. İnsanlık bu araştırmalar kararında çıkarımlarda bulunmuş, niye sonuç münasebeti kurmuştur. Bu araştırmanın temeli anlamlandırma istediğidir. Dış dünyayı anlamlandırma insanlık için hayatta kalmanın temel taşı olmuştur. Dünya üstündeki her canlının temel maksadı canlılığını devam ettirmektir yani hayatta kalmak. Dış ortama karşı kendini inanca alan insanlık, toplum,toplu hayat üzere kavramların kurulması ile birlikte yeni bir bahis ile daha yüzleşmek zorunda kalmıştır; kişilerarası irtibat ve kendini tanımak. Bir insan için karşısındaki insanın niyetini (dost mu düşman mı ? ) okumak hayatta kalmanın anahtarıdır, birebir biçimde hayvanlar da karşısındaki çeşidin aksayan, yavaş kalan özelliklerini, kendisine avantaj sağlayacak ipuçlarını, gorecek biçimde evrimleşmiştir.
Beşerde bu durum daha karmaşıktır. İçsel motivasyonlar, ömür hikayesi, etraf, gen, kültür üzere alt değişkenler bulunmaktadır. İnsanın yaralı tarafı gözle görülememektedir. Bunun haricinde beraberinde bu dezavantaj ya da avantaj yaratan ipuçları herkesin kendi ortasındadır. Buna nazaran insanın hayatta kalması için anlamlandırması gereken bir öteki şey de kendini tanımak. İnsanı, kararlarını,yaşamını yöneten; insanı en yasıtan kavram kişiliktir. Yani hayatta kalmak isteyen insanlık gelişimi boyunca kendini ve öteki türdaşlarını da çözmek zorunda kalmıştır. Bu yazıda kişiliği oluşturan etmenlerden biyoloji üzerinde durulacaktır.
Kişilik özetlemek gerekirse : Bireylerin tutarlılık gösteren muhakkak bir örüntü içerisinde değerlendirilebilen insanların her türlü bilişini, algısını ve etkileşiminin görünüşüdür. Bu tanımlama yardımıyla beşerler; kendilerini ve etraflarında bulunan insanları, Psikanalitik kuram, Gen Etraf Etkileşimi, Psikososyal gelişim kuramı, Bağlanma kuramı üzere kuramlarla kategorize etmiş ve insan davranışlarını iddia etmeye çalışmıştır.
Biyolojik Kuram’da; bireyin doğduğu andan öldüğü güne kadar geçirdiği değişimler açıklanmaktadır. Bir insanın temeli sayılan zigot, mitoz ve mayoz bölünmelerle gelişip, büyümektedir. Hem anne birebir vakitte baba XX-XY beraberliğinden doğan bu zigot cetlerinin uzunluk, saç, kilo üzere özelliklerini taşırken hem de atalarından gelen göç, fobi, travmalar üzere bir birey olduğunda hayatını değiştirecek kalıtsal yapı içerisinde büyümektedir. Anne karnında geçirdiği bu süreç aslında hayatının gidişatına büyük bir taraf verecektir bu da kişilikte biyolojik faktörlerin ehemmiyetine işaret etmektedir.
Örneğin, planlı hamilelik başlangıcında anne adaylarına tabipler anne adaylarının bedeninde bulunan Folik Asit ölçüsüne bakıp, tavsiyelerde bulunmaktadır. Bebeğin beyin, omurilik gelişmeninde değerli olan bu unsur yoksunluğunda; anne karnındaki bireyde hudut tüp bozukluğu (nöral tüp defekti) hastalığı olan spina bifida görülme mümkünlüğü devasa yüksekliktetir bundan hareketle bireyin zihinsel kapasitesi, bilişsel marifeti düşecektir. Gebelikte alkol kullanması düşünüldüğünde ise birey daha dünyaya gelmeden bağımlılık yaratıcı bir husus ile tanışmış olacaktır. Bununla da kalmayıp Fetal Alkol Sendromu görülen bu bireyde; hipotansiyon, hiperaktivite ve tüm bunlarla birlikte gelişimsel gerilikler görülecektir. Annenin yakalanacağı ağır bir hastalık bireyin gelişmenini etkileyecektir. Denetimsiz ilaç kullanması, bilgisizlik hayatta kendi kararlarını almaya bile başlayamamış bu bireyin pasif durumdayken karşılaşabileceği zorluklardan birkaç adedidir. Anne karnında yakalanan travmalar ise bireyin kişiliği etkileyen dönüm noktalarından biridir. Dünyaya gelen birey doğum üzere güçlü bir sureci atlatır doğum sırasında gerçekleşebilecek komplikasyonlar bireyin geleceğine tesir edecektir.
Artık konutunda bulunan birey yeni bir meseleyle yüzleşir: Uykusuzluk. Gerilimli bir gebelik süreci geçiren annelerin çocuklarında; uyku müddetinde azlık, çok derecede susturulamayan ağlama ( Infantil Kolik) çoğunlukla görülmektedir. Uyku müddetince dopamin, serotononin üzere hormonların salınımı bedene yapılmaktadır. Derin rem uykusuna dalamayan bu bebeklerde gereğince hormon emilimi gerçekleşmez. Bu uyku döngüsüne alışan birey tahminen de ömrü boyunca gerçek uyku nizamını oturtamayacaktır. Memnunluk ile direkt bağlı olan serotonin hormonu yoksunluğu niçiniyle depresif bir kişilik olabilir. Etraftan gereğince uyarana maruz kalmayan bir çocuk: göz teması kurmada, bağlantı kurma ve bu bağlantısı sürdürmede, toplumsal ahenkte zorluk yaşayacaktır. Bu uyaran eksikliği fark edilip telafi edilmezse bireylerde ahenk ve davranış bozukluklarını yol açabilir. Bu bozukluklar kararında etrafı ile tam bir ahenge kavuşamayan bireyde duygusal zeka ve toplumsal zeka gelişmez. Kişilik örüntüsünde bozukluklar ortaya çıkar.
İster anne karnında ister doğumdan daha sonra beslenme kişilik gelişmeninde değerli olan kavramlardan biridir. İstikrarlı ve tertipli beslenme bireylerin sağlıklı bir kişilik geliştirmelerinde kıymetlidir. Yiyeceklerden aldığımız güç ölçüsü yani kalori her yaş kümesine nazaran hesaplanmıştır. Bireylerin günlük alması gereken minimum kalori ölçüleri bireyden bireye ufak değişiklikler göstermekle birlikte (metabolizma suratı, hastalıklar vs.. ile değişkenlik göstermektedir.) ortalama olarak makuldür. Yaş kümesine göre kâfi ölçüde yiyeceğe erişimi olmayan birey gerekli kaloriyi elde edemeyecektir. Bunun kararında bireyde; açlık kararı beynin yakıtı olan glikoz depolarının boşalması, açlık krizleri, gelişim bozuklukları, duygudurum bozuklukları görülmektedir. Yakıtsız kalan muhakeme yeteneğinden yoksunlaşmaya başlar. Kişiliğin tarifinde belirtilen aldığı kararlar ve idrakı düşer. Hiç kuşkusuz, pak su kaynağına ve yiyeceğe ulaşamayan bir birey Maslow’un Hiyerarşisinde en alt basamakta demektir. Beslenme ihtiyacını karşılamadan kendini gerçekleştirmesi mümkün değildir zira burada öncelik hayatta kalmaktır
Önceki paragraflarda bahsedilen hususlar Gelişimsel Psikopatoloji’de kendini göstermektedir. Çocukluktan yetişkinliğe geçildiğinde ise patoloji tanımlamaları ortaya çıkmaktadır. Gelişimsel Psikopatoloji paralelinde bahsedililk evvelki paragraflarda kişilik gelişimi,gen etraf etkileşimi ele alınmıştır. Biyoloji patolojik rahatsızlıklarda da kendini göstermektedir. Şizofreni hastalığının sebebi çeşitli teorilerle açıklanmıştır. Bu teroilerde beyindeki bir bozukluktan mı bu hastalığın meydana geldiği yoksa bu rahatsızlık kararında mı beyinde lezyon olduğu bilinmemektedir. PET, FMRI üzere görüntüleme sistemlerinde gözüken beyindeki olağan dışı aktiviteler insanın biyolojisinden ayrılamayacağını gözler önüne sermektedir. Hiperaktivite de Dikkat Bozukluğu’na sahip bireylerde beynin Prefrontal Korteksinde tesiri görülmektedir. Dürtü denetimi, muhakeme yeteneği, dikkat, algı üzere bireyin ömrüne tesir eden bu bozukluk kalıtsal bir hastalıktır ve bu da kişilik gelişmeninde biyolojinin ehemmiyetini göstermektedir. OKB,Bipolar,Depresyon üzere kalıtsal rahatsızlıklara bakıldığında da hormon anormalileri,beyinde gözlemlenen olağan dışı aktiviteler bunu bir başka örnektir.
OKB,Bipolar,Depresyon üzere kalıtsal rahatsızlıklar kuşaktan nesile aktarılır. Genetik transfer ile Bipolarlık %80 oranında Majör Depresyon ise %50 dir. Lakin bu transfer her vakit kendini göstermez. Beşerde bu hastalıklardan sorumlu spesifik genler araştırılmaktadır. İnsanın gen haritası ile insanı anlamak ve geliştirmek mümkün olacaktır. Bu gen haritasına genom projesi denmektedir. Bu projede kalıtsal hastalıklardan sorumlu spesifik genlerin bulunması amaçlanmıştır. Örneğin, Çoklu Gen çalışmaları ile S Allele of the 5-HTT olarak isimlendirilen gen depresyon riskini arttırmaktadır. Gerilim de genlerin aktive olmasında katalizör misyonunu üstlenmektedi. Travmalar ve bu travmalarda değerli olan algının yetersiz kaldığı durumlarda bireyin hayatı büsbütün değişir.
Özge Akgün
Kaynakça
:max_bytes(150000):strip_icc()/everything-good-for-a-growing-child-501647509-588f961d5f9b5874ee431dee.jpg)
www.verywellfamily.com
).
Bipolar Bozukluk. (2016, 03 16). Seslenişler: https://seslenisler.blogspot.com/2016/03/dikkat-edilmesi-gereken-bir-hastalk.html adresinden alınmıştır
Gen Nedir ? (2017, 12 29). Bilim Cini: https://www.bilimcini.com/gen-nedir/ adresinden alınmıştır
Biological Factors Affecting Child Development.. Verywell Familyçcom: https://www.verywellfamily.com/biological-factors-affecting-child-development-2162219?_ga=2.99113496.725049209.1553683111-1371156703.1552814843 adresinden alınmıştır
Çocuk gelişmeninde Tesirli Biyolojik Faktörler. Dilgem.com.tr: https://www.dilgem.com.tr/tr/cocuk-gelisiminde-etkili-biyolojik-faktorler–nd adresinden alınmıştır
yaşamım Değişti. Açlığın Beyin Üzerindeki Tesirleri: https://www.hayatimdegisti.com/acligin-beyin-uzerindeki-etkileri.html adresinden alınmıştır
Homfray T, Farndon PA. Fetal Anomalies -The Geneticist’s Approach, in “Twining’s Textbook of Fetal Abnormalities”. (AM Coady, S.Bower, editors), Chapter 7, pp.139-160, 3rd edition. Elsevier, Amsterdam, 2014.
Uyaran Eksikliği. İrsa Psikoloji: https://irsapsikoloji.com/uyaran-eksikligi/ adresinden alınmıştır
Wikipedia.org. Fetal Alkol Sendromu: https://tr.wikipedia.org/wiki/Fetal_alkol_sendromu adresinden alınmıştır
Okumaya devam et...
İnsanlık Dünya’da kendine yer bulduğu günden itibaren hayatın ve etrafını asla tükenmeyen bir merak duygusu içerisinde araştırmıştır. İnsanlık bu araştırmalar kararında çıkarımlarda bulunmuş, niye sonuç münasebeti kurmuştur. Bu araştırmanın temeli anlamlandırma istediğidir. Dış dünyayı anlamlandırma insanlık için hayatta kalmanın temel taşı olmuştur. Dünya üstündeki her canlının temel maksadı canlılığını devam ettirmektir yani hayatta kalmak. Dış ortama karşı kendini inanca alan insanlık, toplum,toplu hayat üzere kavramların kurulması ile birlikte yeni bir bahis ile daha yüzleşmek zorunda kalmıştır; kişilerarası irtibat ve kendini tanımak. Bir insan için karşısındaki insanın niyetini (dost mu düşman mı ? ) okumak hayatta kalmanın anahtarıdır, birebir biçimde hayvanlar da karşısındaki çeşidin aksayan, yavaş kalan özelliklerini, kendisine avantaj sağlayacak ipuçlarını, gorecek biçimde evrimleşmiştir.
Beşerde bu durum daha karmaşıktır. İçsel motivasyonlar, ömür hikayesi, etraf, gen, kültür üzere alt değişkenler bulunmaktadır. İnsanın yaralı tarafı gözle görülememektedir. Bunun haricinde beraberinde bu dezavantaj ya da avantaj yaratan ipuçları herkesin kendi ortasındadır. Buna nazaran insanın hayatta kalması için anlamlandırması gereken bir öteki şey de kendini tanımak. İnsanı, kararlarını,yaşamını yöneten; insanı en yasıtan kavram kişiliktir. Yani hayatta kalmak isteyen insanlık gelişimi boyunca kendini ve öteki türdaşlarını da çözmek zorunda kalmıştır. Bu yazıda kişiliği oluşturan etmenlerden biyoloji üzerinde durulacaktır.
Kişilik özetlemek gerekirse : Bireylerin tutarlılık gösteren muhakkak bir örüntü içerisinde değerlendirilebilen insanların her türlü bilişini, algısını ve etkileşiminin görünüşüdür. Bu tanımlama yardımıyla beşerler; kendilerini ve etraflarında bulunan insanları, Psikanalitik kuram, Gen Etraf Etkileşimi, Psikososyal gelişim kuramı, Bağlanma kuramı üzere kuramlarla kategorize etmiş ve insan davranışlarını iddia etmeye çalışmıştır.
Biyolojik Kuram’da; bireyin doğduğu andan öldüğü güne kadar geçirdiği değişimler açıklanmaktadır. Bir insanın temeli sayılan zigot, mitoz ve mayoz bölünmelerle gelişip, büyümektedir. Hem anne birebir vakitte baba XX-XY beraberliğinden doğan bu zigot cetlerinin uzunluk, saç, kilo üzere özelliklerini taşırken hem de atalarından gelen göç, fobi, travmalar üzere bir birey olduğunda hayatını değiştirecek kalıtsal yapı içerisinde büyümektedir. Anne karnında geçirdiği bu süreç aslında hayatının gidişatına büyük bir taraf verecektir bu da kişilikte biyolojik faktörlerin ehemmiyetine işaret etmektedir.
Örneğin, planlı hamilelik başlangıcında anne adaylarına tabipler anne adaylarının bedeninde bulunan Folik Asit ölçüsüne bakıp, tavsiyelerde bulunmaktadır. Bebeğin beyin, omurilik gelişmeninde değerli olan bu unsur yoksunluğunda; anne karnındaki bireyde hudut tüp bozukluğu (nöral tüp defekti) hastalığı olan spina bifida görülme mümkünlüğü devasa yüksekliktetir bundan hareketle bireyin zihinsel kapasitesi, bilişsel marifeti düşecektir. Gebelikte alkol kullanması düşünüldüğünde ise birey daha dünyaya gelmeden bağımlılık yaratıcı bir husus ile tanışmış olacaktır. Bununla da kalmayıp Fetal Alkol Sendromu görülen bu bireyde; hipotansiyon, hiperaktivite ve tüm bunlarla birlikte gelişimsel gerilikler görülecektir. Annenin yakalanacağı ağır bir hastalık bireyin gelişmenini etkileyecektir. Denetimsiz ilaç kullanması, bilgisizlik hayatta kendi kararlarını almaya bile başlayamamış bu bireyin pasif durumdayken karşılaşabileceği zorluklardan birkaç adedidir. Anne karnında yakalanan travmalar ise bireyin kişiliği etkileyen dönüm noktalarından biridir. Dünyaya gelen birey doğum üzere güçlü bir sureci atlatır doğum sırasında gerçekleşebilecek komplikasyonlar bireyin geleceğine tesir edecektir.
Artık konutunda bulunan birey yeni bir meseleyle yüzleşir: Uykusuzluk. Gerilimli bir gebelik süreci geçiren annelerin çocuklarında; uyku müddetinde azlık, çok derecede susturulamayan ağlama ( Infantil Kolik) çoğunlukla görülmektedir. Uyku müddetince dopamin, serotononin üzere hormonların salınımı bedene yapılmaktadır. Derin rem uykusuna dalamayan bu bebeklerde gereğince hormon emilimi gerçekleşmez. Bu uyku döngüsüne alışan birey tahminen de ömrü boyunca gerçek uyku nizamını oturtamayacaktır. Memnunluk ile direkt bağlı olan serotonin hormonu yoksunluğu niçiniyle depresif bir kişilik olabilir. Etraftan gereğince uyarana maruz kalmayan bir çocuk: göz teması kurmada, bağlantı kurma ve bu bağlantısı sürdürmede, toplumsal ahenkte zorluk yaşayacaktır. Bu uyaran eksikliği fark edilip telafi edilmezse bireylerde ahenk ve davranış bozukluklarını yol açabilir. Bu bozukluklar kararında etrafı ile tam bir ahenge kavuşamayan bireyde duygusal zeka ve toplumsal zeka gelişmez. Kişilik örüntüsünde bozukluklar ortaya çıkar.
İster anne karnında ister doğumdan daha sonra beslenme kişilik gelişmeninde değerli olan kavramlardan biridir. İstikrarlı ve tertipli beslenme bireylerin sağlıklı bir kişilik geliştirmelerinde kıymetlidir. Yiyeceklerden aldığımız güç ölçüsü yani kalori her yaş kümesine nazaran hesaplanmıştır. Bireylerin günlük alması gereken minimum kalori ölçüleri bireyden bireye ufak değişiklikler göstermekle birlikte (metabolizma suratı, hastalıklar vs.. ile değişkenlik göstermektedir.) ortalama olarak makuldür. Yaş kümesine göre kâfi ölçüde yiyeceğe erişimi olmayan birey gerekli kaloriyi elde edemeyecektir. Bunun kararında bireyde; açlık kararı beynin yakıtı olan glikoz depolarının boşalması, açlık krizleri, gelişim bozuklukları, duygudurum bozuklukları görülmektedir. Yakıtsız kalan muhakeme yeteneğinden yoksunlaşmaya başlar. Kişiliğin tarifinde belirtilen aldığı kararlar ve idrakı düşer. Hiç kuşkusuz, pak su kaynağına ve yiyeceğe ulaşamayan bir birey Maslow’un Hiyerarşisinde en alt basamakta demektir. Beslenme ihtiyacını karşılamadan kendini gerçekleştirmesi mümkün değildir zira burada öncelik hayatta kalmaktır
Önceki paragraflarda bahsedilen hususlar Gelişimsel Psikopatoloji’de kendini göstermektedir. Çocukluktan yetişkinliğe geçildiğinde ise patoloji tanımlamaları ortaya çıkmaktadır. Gelişimsel Psikopatoloji paralelinde bahsedililk evvelki paragraflarda kişilik gelişimi,gen etraf etkileşimi ele alınmıştır. Biyoloji patolojik rahatsızlıklarda da kendini göstermektedir. Şizofreni hastalığının sebebi çeşitli teorilerle açıklanmıştır. Bu teroilerde beyindeki bir bozukluktan mı bu hastalığın meydana geldiği yoksa bu rahatsızlık kararında mı beyinde lezyon olduğu bilinmemektedir. PET, FMRI üzere görüntüleme sistemlerinde gözüken beyindeki olağan dışı aktiviteler insanın biyolojisinden ayrılamayacağını gözler önüne sermektedir. Hiperaktivite de Dikkat Bozukluğu’na sahip bireylerde beynin Prefrontal Korteksinde tesiri görülmektedir. Dürtü denetimi, muhakeme yeteneği, dikkat, algı üzere bireyin ömrüne tesir eden bu bozukluk kalıtsal bir hastalıktır ve bu da kişilik gelişmeninde biyolojinin ehemmiyetini göstermektedir. OKB,Bipolar,Depresyon üzere kalıtsal rahatsızlıklara bakıldığında da hormon anormalileri,beyinde gözlemlenen olağan dışı aktiviteler bunu bir başka örnektir.
OKB,Bipolar,Depresyon üzere kalıtsal rahatsızlıklar kuşaktan nesile aktarılır. Genetik transfer ile Bipolarlık %80 oranında Majör Depresyon ise %50 dir. Lakin bu transfer her vakit kendini göstermez. Beşerde bu hastalıklardan sorumlu spesifik genler araştırılmaktadır. İnsanın gen haritası ile insanı anlamak ve geliştirmek mümkün olacaktır. Bu gen haritasına genom projesi denmektedir. Bu projede kalıtsal hastalıklardan sorumlu spesifik genlerin bulunması amaçlanmıştır. Örneğin, Çoklu Gen çalışmaları ile S Allele of the 5-HTT olarak isimlendirilen gen depresyon riskini arttırmaktadır. Gerilim de genlerin aktive olmasında katalizör misyonunu üstlenmektedi. Travmalar ve bu travmalarda değerli olan algının yetersiz kaldığı durumlarda bireyin hayatı büsbütün değişir.
Özge Akgün
Kaynakça
Biological Factors of Nutrition and Gender in Child Development
Biological factors can have an important impact on early child development. Two of these key biological factors include nutrition and gender.
Bipolar Bozukluk. (2016, 03 16). Seslenişler: https://seslenisler.blogspot.com/2016/03/dikkat-edilmesi-gereken-bir-hastalk.html adresinden alınmıştır
Gen Nedir ? (2017, 12 29). Bilim Cini: https://www.bilimcini.com/gen-nedir/ adresinden alınmıştır
Biological Factors Affecting Child Development.. Verywell Familyçcom: https://www.verywellfamily.com/biological-factors-affecting-child-development-2162219?_ga=2.99113496.725049209.1553683111-1371156703.1552814843 adresinden alınmıştır
Çocuk gelişmeninde Tesirli Biyolojik Faktörler. Dilgem.com.tr: https://www.dilgem.com.tr/tr/cocuk-gelisiminde-etkili-biyolojik-faktorler–nd adresinden alınmıştır
yaşamım Değişti. Açlığın Beyin Üzerindeki Tesirleri: https://www.hayatimdegisti.com/acligin-beyin-uzerindeki-etkileri.html adresinden alınmıştır
Homfray T, Farndon PA. Fetal Anomalies -The Geneticist’s Approach, in “Twining’s Textbook of Fetal Abnormalities”. (AM Coady, S.Bower, editors), Chapter 7, pp.139-160, 3rd edition. Elsevier, Amsterdam, 2014.
Uyaran Eksikliği. İrsa Psikoloji: https://irsapsikoloji.com/uyaran-eksikligi/ adresinden alınmıştır
Wikipedia.org. Fetal Alkol Sendromu: https://tr.wikipedia.org/wiki/Fetal_alkol_sendromu adresinden alınmıştır
Okumaya devam et...